Skip to main content
odpowiedzialność członków zarządu spółki

Odpowiedzialność członków zarządu

Odpowiedzialność członków zarządu spółki z o.o. charakteryzuje się tym, że członkowie zarządu spółki odpowiadają solidarnie za jej zobowiązania majątkiem osobistym, jeżeli egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna, a także gdy wierzyciel nie uzyska zaspokojenia swojej należności w toku postępowania upadłościowego.

W praktyce bezskuteczność egzekucji stwierdzana jest przez Komornika po przeprowadzeniu postępowania egzekucyjnego, poprzez wydanie postanowienia o umorzeniu postępowania egzekucyjnego wobec stwierdzenia bezskuteczności. Nie mniej, brak takiego postanowienia nie uniemożliwia wierzycielowi dochodzenia swojego roszczenia wobec członka zarządu jeszcze w toku trwania egzekucji z majątku spółki. Jeżeli w danej sytuacji jest oczywiste, że spółka nie posiada majątku z którego wierzyciel mógłby się zaspokoić, to prowadzenie egzekucji nie jest konieczne, wystarczy że wierzyciel spółki przedstawi tytuł egzekucyjny przeciwko spółce. Podobnie jest w przypadku dochodzenia przez wierzyciela spółki wierzytelności w postępowaniu upadłościowym, tu również wierzyciel nie musi czekać do zakończenia postępowania upadłościowego.

Bezskuteczność egzekucji z majątku spółki

Bezskuteczność egzekucji z majątku spółki może zostać wykazana przez wierzyciela w toku procesu za pomocą wszelkich środków dowodowych również przed umorzeniem postępowania egzekucyjnego i zakończeniem postępowania upadłościowego.

Odpowiedzialność wynikającą z bezskuteczności egzekucji ponoszą osoby, które były członkami zarządu spółki w czasie istnienia zobowiązania, jej podstawy, bez względu na to czy byli wpisani do rejestru czy nie. Ograniczoną odpowiedzialność z art. 299 k.s.h. ponosi osoba, która objęła funkcję członka zarządu w czasie, gdy spółka była już niewypłacalna. W tej sytuacji, osoba ta będzie odpowiadała tylko za zobowiązania spółki powstałe po objęciu przez nią funkcji, nawet wówczas gdy zgłoszony przez nią wniosek o ogłoszenie upadłości spółki zostałby oddalony wobec braku majątku spółki wystarczającego na zaspokojenie kosztów postępowania upadłościowego lub posiadany przez spółkę majątek wystarczyłby jedynie na zaspokojenie tych kosztów.

Członek zarządu może uwolnić się od odpowiedzialności, jeżeli wykaże, że:

  • we właściwym czasie został zgłoszony wniosek o ogłoszenie upadłości,
  • we właściwym czasie zostało wydane postanowienie o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo o zatwierdzeniu układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu, albo
  • niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło nie z jego winy, albo
  • pomimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewydania postanowienia o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo niezatwierdzenia układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu wierzyciel nie poniósł szkody.

Członkowie zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, nie ponoszą odpowiedzialności za niezłożenie wniosku o ogłoszenie upadłości w czasie, gdy prowadzona jest egzekucja przez zarząd przymusowy albo przez sprzedaż przedsiębiorstwa, na podstawie przepisów kodeksu postępowania cywilnego, jeżeli obowiązek złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości powstał w czasie prowadzenia egzekucji.

Ponieważ odpowiedzialność członka zarządu jest odpowiedzialności odszkodowawczą z tytułu czynów niedozwolonych, to roszczenie z tego tytułu przedawnia się z upływem 3 lat, ale jest alternatywa.

Odpowiedzialność członków zarządu sp. z o.o. – rozwiązanie alternatywne

Zgodnie z art. 586 k.s.h. kto będąc członkiem zarządu lub likwidatorem, nie zgłasza wniosku o upadłość spółki handlowej pomimo powstania warunków uzasadniających według przepisów upadłość spółki podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

Dla przypomnienia: przesłanką ogłoszenia upadłości, zgodnie z ustawą prawo upadłościowe jest niewypłacalność dłużnika, zdefiniowana jako utrata przez dłużnika zdolności do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych. Domniemywa się, że dłużnik utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych, jeżeli:

  • opóźnienie w ich wykonywaniu przekracza trzy miesiące,
  • (co do zasady), zobowiązania pieniężne dłużnika przekraczają wartość jego majątku a stan ten utrzymuje się przez okres przekraczający dwadzieścia cztery miesiące (przesłanka ta dotyczy osób prawnych albo jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości, którym odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną).

Obowiązki dłużnika

Jeżeli, któraś z powyższych przesłanek wystąpi, to dłużnik ma obowiązek, zgodnie z ustawą prawo upadłościowe, nie później niż w terminie trzydziestu dni od dnia w którym wystąpiła podstawa do ogłoszenia upadłości, zgłosić w sądzie wniosek o ogłoszenie upadłości. Nie zgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nie usprawiedliwi nawet okoliczność, że zgromadzenie wspólników (walne zgromadzenie), pomimo zaistnienia przesłanek do ogłoszenia upadłości, podjęło uchwałę o kontynuowaniu działalności gospodarczej. Przestępstwo z art. 586 k.s.h. kryminalizuje bowiem każdy przypadek niezłożenia w określonym przez ustawę prawo upadłościowe terminie wniosku o upadłość. Tu znamiona strony przedmiotowej czynu zabronionego zostaną wypełniona przez sprawcę zarówno gdy osoba zobowiązana w ogóle nie dopełni tego obowiązku jak i wtedy, gdy obowiązek ten zostanie wypełniony ale po upływie terminu określonego w przepisach prawa.

Jeżeli więc, członek zarządu spółki z o.o. nie zgłosi wniosku o ogłoszenie upadłości spółki w ogóle lub we właściwym czasie, to jego zachowanie może być kwalifikowane jako występek określony w art. 586 k.s.h. lub nawet w art. 301 § 3 k.k.

Przestępstwo z art. 586 k.s.h. jest przestępstwem trwałym, którego strona przedmiotowa polega jedynie na zaniechaniu podjęcia czynności – niezgłoszeniu wniosku o ogłoszenie upadłości spółki handlowej pomimo powstania warunków uzasadniających upadłość spółki. Do znamion tego przestępstwa nie należy co prawda skutek w postaci szkody, nie mniej należy pamiętać, że jeżeli zaniechanie sprawcy nie spowodowało realnej szkody wierzycielom, to okoliczność ta może mieć wpływ na ocenę stopnia społecznej szkodliwości czynu. Może być ono popełnione z winy umyślnej w zamiarze bezpośrednim albo ewentualnym.

Odpowiedzialność członka zarządu bez postępowania karnego

Dla przypisania odpowiedzialności członkowi zarządu z art. 586 k.s.h. nie jest wymagane aby było prowadzone postępowanie karne lub też był wydany prawomocny wyrok skazujący w postępowaniu karnym. Dlatego, że sąd w postępowaniu cywilnym jest uprawniony do samodzielnej oceny, czy zachowanie osoby odpowiedzialnej stanowiło przestępstwo z art. 586 k.s.h. Dokonując tej oceny sąd winien uwzględnić przepisy prawa karnego materialnego, w tym dotyczące zamiaru sprawcy, rodzaju winy i jej stopnia. Ocena przez sąd cywilny, czy zachowanie osoby odpowiedzialnej stanowiło przestępstwo, będzie miało istotne znaczenie dla uwzględnienia lub oddalenia zgłoszonego przez stronę przeciwną zarzutu przedawnienia, ponieważ roszczenie o naprawienie szkody wynikającej z popełnionego przez członka zarządu występku ulega przedawnieniu z upływem lat dwudziestu od dnia jego popełnienia  bez względu na to, kiedy poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia.

Do przedawnienia roszczenia wierzyciela przeciwko członkowi zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, któremu można przepisać wyżej wskazane przestępstwo ma zastosowanie przepis kodeksu cywilnego, zgodnie którym, jeżeli szkoda wynikła ze zbrodni lub występku, roszczenie o naprawie  szkody ulega przedawnieniu z upływem lat dwudziestu od dnia popełnienia przestępstwa bez względu na to, kiedy poszkodowany dowiedział się o szkodzie i osobie obowiązanej do jej naprawienia. Jak wskazałam powyżej przestępstwo z art. 586 k.s.h. jest przestępstwem trwałym. Ma to duże znaczenie dla ustalenia początku biegu terminu przedawnienia, który rozpocznie swój bieg z chwilą ustania czasu popełniania przestępstwa, czyli z chwilą, kiedy członek zarządu złoży wniosek o ogłoszenie upadłości.

Alternatywny sposób dochodzenia odszkodowania od członka zarządu procesowo jest bardziej skomplikowany, ale wierzycielom daje możliwość jego dochodzenia zwłaszcza wówczas, gdy trzyletni termin przedawnienia roszczenia opartego na art. 299 k.s.h już minął.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *