Skutki otwarcia postępowania sanacyjnego na postępowania egzekucyjne i zabezpieczające.
Postępowanie sanacyjne jako jedno z postępowania restrukturyzacyjnego ma być „antidotum” na problemy finansowe firmy. Oczywiste jest więc, że wobec takich firm będą toczyły się już postępowania sądowe, egzekucyjne. Trzeba jednak pamiętać, że w postępowaniu restrukturyzacyjnym, stopień ochrony dłużnika przed wierzycielami jest różny w zależności od rodzaju postępowania. Dla wyjaśnienia, nie chodzi o uniknięcie spłaty zobowiązania ale o zapewnienie dłużnikowi spokoju w okresie przed restrukturyzacją właściwą. W niniejszym opracowaniu zajmę się „ochroną dłużnika przed wierzycielami” w postępowaniu sanacyjnym.
Zasada zawieszenie z mocy prawa, jeżeli przed otwarciem postępowania sanacyjnego
Zasadą jest, że postępowania egzekucyjne wszczęte przed dniem otwarcia postępowania sanacyjnego ulegają zawieszeniu z mocy prawa z dniem otwarcia postępowania sanacyjnego.
Zawieszenie z mocy prawa oznacza nic innego, jak to, że nie ma potrzeby wydawania odrębnego postanowienia w tej materii. Aczkolwiek, możliwe jest wydanie postanowienie w przedmiocie zawieszenia postępowania egzekucyjnego przez sędziego – komisarza. Postanowienie takie wydawane jest tylko na wniosek dłużnika lub zarządcy.
Skutki zwieszenia postępowań z mocy prawa
Konsekwencją zawieszenia postępowań egzekucyjnych z mocy prawa jest to, że postępowania egzekucyjne ulegają umorzeniu również z mocy prawa ale dopiero po uprawomocnieniu się postanowienia o zatwierdzeniu układu. Innymi słowy (poza wyjątkami, o których poniżej), brak jest możliwości kontynuowania postępowań egzekucyjnych po otwarciu postępowania sanacyjnego.
Skutkiem zawieszenia postępowań egzekucyjnych z mocy prawa jest również to, że sumy które zostały uzyskane przez komornika w takim postępowaniu i nie zostały wydane wierzycielom są przelewane do masy sanacyjnej. Przepis nakazuje, aby sumy te zostały przelane niezwłoczne po wydaniu postanowienia o otwarciu postępowania sanacyjnego. Innymi słowy: komornik jest zobowiązany do przelania do masy sanacyjnej całych sum. Nie może dokonać żadnych potrąceń, nawet przysługującego mu wynagrodzenia. Niedopuszczalne jest również, aby komornik przekazał wierzycielom uzyskane sumy nawet jeżeli plan podziału uprawomocnił się ale sumy fizycznie nie zostały przekazane wierzycielom.
Co z wierzycielami, których egzekucje zostały zawieszone?
Wierzyciele, których egzekucje zostały zawieszone z mocy ustawy będą zaspakajani według przepisów ustawy. Oznacza to, że tak samo jak inni wierzyciele będą uwzględniani w spisie wierzytelności i będą objęci układem. Powyższe zasady należy per analogiem stosować w postępowaniu zabezpieczającym. Wykonane zabezpieczenia pozostaną w mocy a postępowania ulegną zawieszeniu z mocy prawa na skutek otwarcia postępowania sanacyjnego.
A co z uchyleniem zajęcia?
Jeżeli zajęcie zostało dokonane przed dniem otwarcia postępowania sanacyjnego, w postępowaniu egzekucyjnym lub zabezpieczającym, to może być ono uchylone. Dokonuje tego sędzia – komisarz i tylko na wniosek dłużnika lub zarządcy. Kolejnym warunkiem uchylenia zajęcia jest to aby zajęty majątek wchodzący w skład masy sanacyjnej jest konieczny dla dalszego prowadzenia przedsiębiorstwa.
Kiedy postępowanie egzekucyjne i zabezpieczające ulegają umorzeniu z mocy prawa?
Jak zostało to już wyżej wyjaśnione: postępowania egzekucyjne i zabezpieczające ulegają umorzeniu z mocy prawa z dniem uprawomocnienia się postanowienia zatwierdzającego
układ. Zasada ta dotyczy wierzytelności objętych układem a także wierzytelności nieobjętych układem z mocy prawa, ale wierzyciele wyrazili zgodę na ich objęcie układem.
Natomiast w przypadku wierzytelności nieobjętych z mocy prawa układem lub wierzytelności wyłączonych z układu z mocy prawa, postępowania egzekucyjne lub
zabezpieczające mogą być podjęte z wniosku wierzycieli po uprawomocnieniu się postanowienia o zatwierdzaniu układ.
Ale uwaga, zawieszone postępowania zabezpieczające i egzekucyjne powinny być podjęte, jeżeli doszłoby do:
umorzenia postępowania sanacyjnego
uchylenia układu.
Zasady dotyczące postępowań egzekucyjnych i zabezpieczających po otwarciu postępowania sanacyjnego.
Zasadą jest, że po otwarciu postępowania sanacyjnego nie można:
skierować postępowania egzekucyjnego do majątku wchodzącego w skład masy sanacyjnej;
wykonać postanowienia o zabezpieczeniu lub zarządzenia zabezpieczenia na majątku dłużnika. Ale jeżeli wpis o zabezpieczeniu zostanie dokonany w księdze wieczystej lub rejestrze przed otwarciem postępowania sanacyjnego, to będzie on skuteczny. Nie będzie podstaw do jego wykreślenia przez sędziego – komisarza. Uwaga, przy badaniu skuteczności wpisu liczy się data złożenia wniosku o wpis.
Ponieważ po otwarciu postępowania sanacyjnego niedopuszczalne jest prowadzenie postępowania egzekucyjnego lub zabezpieczającego, to zabezpieczenie upadnie. Dotyczy to nawet sytuacji gdy przed otwarciem postępowania sanacyjnego, uprawomocniło się postanowienie o:
zabezpieczeniu poprzez zajęcie rachunku bankowego wierzytelności, ruchomości
zakazie zbywania lub obciążania rzeczy ruchomych i nieruchomych.
Trzeba jednak pamiętać, że niedopuszczalność wykonania zabezpieczenia po dniu otwarcia postępowania sanacyjnego nie oznacza, że upada ono z mocy prawa. Brak jest takiego skutku w ustawie.
W mojej ocenie …
Trzeba pamiętać również o tym, że sądowe postępowanie zabezpieczające składa się z dwóch etapów:
pierwszy ma charakter rozpoznawczym – postępowanie dotyczące orzekania o zabezpieczeniu,
drugi ma charakter wykonawczy – postępowanie dotyczące wykonania postępowania zabezpieczającego.
Moim zdaniem, postępowanie dotyczące orzekania o zabezpieczeniu (etap pierwszy) może się toczyć również po otwarciu postępowania sanacyjnego. Powyższe wynika z założenia ustawodawcy, że otwarcie postępowania sanacyjnego nie wyłącza możliwości wszczęcia przez wierzyciela postępowań sądowych (…). Skoro więc wierzyciel może wszcząć postępowanie sądowe po otwarciu postępowania sanacyjnego celem dochodzenia wierzytelności, które podlegającej umieszczeniu w spisie wierzytelności, to tym bardziej może kontynuować postępowanie zabezpieczające wszczęte przed otwarciem.
Czy dłużnik może złożyć wniosek o stwierdzenie upadku zabezpieczenia?
Tu jeszcze uwaga co do legitymacji procesowej. Otóż, dłużnik, którego dotyczy postępowanie sanacyjne nie jest legitymowany do złożenia wniosku o stwierdzenie upadku zabezpieczenia w ramach postępowania rozpoznawczego. Z tej prostej przyczyny, że postępowania sądowe dotyczące masy sanacyjnej mogą być wszczęte i prowadzone tylko i wyłącznie przez zarządcę lub przeciwko niemu. Postępowania są prowadzone przez zarządcę w imieniu własnym ale na rzecz dłużnika. Nie będzie mieć tu więc zastosowanie ogólna zasada z kodeksu postępowania cywilnego zgodnie z którą, sąd wydaje postanowienie stwierdzające upadek zabezpieczenia na wniosek obowiązanego (dłużnika).
A co w przypadku wykonawczego postępowania zabezpieczającego?
Inaczej ma się natomiast sprawa z drugim etapem postępowania zabezpieczającego – wykonawczym. Tu występuje zależność od tego, czy do wykonania postanowienia o zabezpieczeniu miałoby dojść przed otwarciem postępowania sanacyjnego czy po jego otwarciu.
W mojej ocenie, jeżeli przed otwarciem postępowania sanacyjnego doszło do wykonania postanowienia o zabezpieczeniu lub zarządzenia zabezpieczenia, to:
postępowanie to nie podlega zawieszeniu,
zajęcie może być uchylone przez sędziego – komisarza jeżeli jest ono skierowane do majątku dłużnika wchodzącego w skład masy sanacyjnej, jeżeli jest to konieczne dla dalszego prowadzenia przedsiębiorstwa.
Jeżeli natomiast przed dniem otwarcia postępowania sanacyjnego nie doszło do wykonania postanowienia o zabezpieczeniu lub zarządzenia zabezpieczenia roszczenia na majątku dłużnika wchodzącego w skład masy sanacyjnej to wykonanie takiego zabezpieczenia jest niedopuszczalne po dniu otwarcia postępowania sanacyjnego.
Nie ciekawa jest również sytuacja wierzyciela, który po otwarciu postępowania sanacyjnego otrzymał wyrok przeciwko zarządcy. Ponieważ nie będzie można na jego podstawie wszcząć i prowadzić egzekucji przeciwko masie sanacyjnej.
Ale uwaga, wyżej opisane zasady nie dotyczą:
roszczeń alimentacyjnych, roszczeń o rentę z tytułu odszkodowania za wywołanie choroby, niezdolności do pracy, kalectwa lub śmierci oraz z tytułu zamiany uprawnień objętych treścią dożywocia na dożywotnią rentę.